De laatste tijd is vitamine K regelmatig in het nieuws. Deze vitamine is belangrijk voor de bloedstolling. Maar vitamine K heeft nog meer taken in het lichaam: zorgen voor een goede botgezondheid en gezonde vaten.
Vitamine K1 en K2
Vitamine K is een vetoplosbare vitamine en is onder te verdelen in vitamine K1 (phylloquinon) en verschillende vormen van vitamine K2 (menaquinonen). Vitamine K1 wordt alleen aangemaakt in planten (met name groene bladgroenten), en komt via gras ook in vlees en melk terecht. Vitamine K2 is vooral van bacteriële oorsprong en komt voor in gefermenteerde producten zoals kaas en kwark. Vitamine K2 wordt ook door bacteriën in de (dikke) darm gemaakt. Het is echter niet duidelijk of en hoeveel van deze vitamine beschikbaar komt voor de mens omdat het slecht wordt opgenomen uit de dikke darm.
Bloedstolling
Vitamine K is nodig voor de vorming stollingsfactoren zoals protrombine, proconvertine en stollingsfactor X. Deze stollingsfactoren zorgen voor een serie reacties die het bloed laten stollen, waardoor een wond sluit. Maar vitamine K speelt ook een rol de vorming van stollingsremmers zoals proteïne Z, C en S die zorgen voor een balans van stolling en antistolling (1).
Botgezondheid
Vitamine K speelt ook een rol bij de vorming van verschillende boteiwitten, waarvan osteocalcine het meeste voorkomt. Dit eiwit wordt alleen in de botten gevormd en zorgt voor de correcte mineralisatie van botten. Er zijn aanwijzingen dat vitamine K1 en K2 botverlies verminderen en dat vitamine K2 het risico op fracturen vermindert (2).
Gezonde vaten
Naast bloedstolling en boteiwitten is vitamine K2 ook nodig voor de activatie van het Matrix Gla eiwit dat de verkalking van zachte weefsels, zoals de bloedvaten remt. Diverse onderzoeken vonden een verband tussen het Matrix Gla eiwit en het risico op coronaire ziekten (3,4). Een tekort aan vitamine K, resulteert in een hogere concentratie inactief Matrix Gla eiwit, waardoor bloedvaten minder elastisch worden, op den duur verkalken (5) en het risico op hart- en vaatziekten toeneemt.
Gezonde voeding of supplementen?
Recent onderzoek van het RIVM geeft aan dat we in Nederland voldoende vitamine K binnenkrijgen (6). Dr. Cees Vermeer doet al jaren onderzoek naar de rol van vitamine K. Volgens Vermeer, verbonden aan de Group VitaK, een spin-off van de Universiteit Maastricht, zijn de hoeveelheden die het RIVM aangeeft inderdaad ruim voldoende als het gaat om bloedstolling. Voor gezonde botten en vaten hebben we echter meer vitamine K nodig, en dan met name vitamine K2. Zijn advies is daarom om meer groene groenten, kaas en kwark te eten. Dagelijks deze producten eten, voorziet in voldoende vitamine K2 om ook de botten en vaten gezond te houden. Lukt dit niet, dan kan aanvulling met een supplement met ongeveer 1x de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamines, zinvol zijn. Dit laatste geldt echter niet voor patiënten die orale antistollingsmiddelen (zoals sintrom of marcoumar) gebruiken omdat deze medicijnen tot de vitamine K-antagonisten behoren. Overleg altijd eerst met de behandelend arts of het gebruik van supplementen mogelijk is.
Bronnen:
- Suttie J.W. (2014). Vitamin K. In: Modern Nutrition in Health and Disease (11th ed.). Ross A.C. et al. (ed.).Wolters Kluwer Health | Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia (USA). 305-317.
- EFSA Panel on dietetic products, nutrition and allergies (NDA) (2009). Scientific opinion on the substantiation of health claims related to vitamin K and maintenance of bone, blood coagulation, and function of the heart and blood vessels pursuant to Article 13(1) of regulation (EC) No 1924/2006.
- Efsa Journal 2009; 7 (9): 1128 Liu, Y. et al. (2015). Inactive Matrix Gla protein is causually related to adverse health outcomes. A Mendelian randomization study in a Flemish population. Hypertension 65: 463-470.
- Van den Heuvel, E.G.H.M. et al. (2014). Circulating uncarboxylated matrix Gla protein, a marker of vitamine K status, as a risk of cardiovascular disease. Maturatis 77: 137-141.
- Knapen M.H.J. et al (2015). Menoquinone-7 supplementation imroves arterial stiffness in healthy postmenopausal women. A double blind clinical trial. Thrombosis and Haemostasis
- 'Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Memo: Inname van vitamine K door kinderen en volwassenen in Nederland. Resultaten van VCP 2007-2010 (2016): http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:309767&type=org&disposition=inline&ns_nc=1